W poniedziałek w Krakowie rozpoczęło się dwudniowe posiedzenie Komitetu Pełnomocnych Przedstawicieli Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych, który jest najwyższym organem tej instytucji naukowej. Posiedzenie odbywa się po raz pierwszy w Polsce, uczestniczy w nim ok. 85 osób wchodzących w skład delegacji państw członkowskich oraz państw stowarzyszonych, w tym przedstawiciele ministerstw nauki Polski i Federacji Rosyjskiej.

Pełnomocny przedstawiciel rządu RP w ZIBJ prof. Michael Waligórski poinformował, że Polska była jednym z członków-założycieli ZIBJ w 1956 r., a obecnie prawie we wszystkich laboratoriach tej instytucji pracują polscy naukowcy, cenieni za ich wkład w rozwój prowadzonych tam badań. "Polscy naukowcy odgrywają tam istotną rolę. Polska jest zainteresowana dalsza współpracą z instytutem – w obszarach badawczym, wysokich technologii, innowacyjnych projektów oraz handlowym – szczególnie w zakresie przemysłu jądrowego oraz wysokich technologii" – zaznaczył.

Według niego cechą różniącą ten instytut od innych ośrodków międzynarodowych jest możliwość nieodpłatnego korzystania z infrastruktury badawczej do realizacji badań prowadzonych m. in. przez polskie ośrodki naukowe. "W odróżnieniu od innych dużych laboratoriów międzynarodowych polscy fizycy, chemicy i radiobiolodzy mogą więc w ZIBJ prowadzić niezależnie swoje prace w wybranych przez siebie kierunkach, uzupełniając je o komplementarne metody niedostępne w ich macierzystych instytucjach" - tłumaczy naukowiec.

Według niego pierwotny zakres badań ZIBJ dotyczący fizyki jądrowej ulega ostatnio znacznemu rozszerzeniu o obszary chemii, radiobiologii, astrofizyki, czy geofizyki, w których stosowane są metody fizyki jądrowej. W ZIBJ prowadzona jest również radioterapia onkologiczna wiązkami protonów.

W Zjednoczonym Instytucie prowadzone są badania w zakresie fizyki jądrowej, oddziaływań podstawowych, fizyki neutrin, fizyki radiacyjnej i radiobiologii, technik akceleracyjnych, syntezy pierwiastków superciężkich oraz badania z wykorzystaniem impulsowych wiązek neutronów. Badania te prowadzone są z pomocą dużych urządzeń badawczych niedostępnych w Polsce.

Jak zaznaczył naukowiec, urządzenia te, jak np. synchrofazotron, nuklotron, czy reaktor impulsowy IBR-2 wytyczały lub wytyczają obecnie światowy postęp w ich konstrukcji. Do kierunków, w których ZIBJ uzyskuje wyniki znaczące w skali światowej, należą synteza nowych pierwiastków w obszarze tzw. wyspy stabilności, badanie własności fizycznych i chemicznych izotopów superciężkich, badanie charakterystyk spontanicznego i wymuszonego rozpadu jąder, spektroskopia izotopów pierwiastków ciężkich i transuranowych, a także badanie struktury lekkich egzotycznych systemów jądrowych w reakcjach z jądrami stabilnymi i radioaktywnymi.

Przykładami znaczących wyników ZIBJ w zakresie fizyki stosowanej są wyprodukowane w Laboratorium Reakcji Jądrowych nanometrowe membrany filtrujące, które znalazły już zastosowanie w medycynie.

Najpotężniejszym urządzeniem badawczym ZIBJ będzie budowany obecnie zderzacz jonowy wiązek przeciwbieżnych NICA (Nuclotron-based Ion Collider fAcility) przeznaczony do badań w dziedzinie fizyki ciężkich jonów wysokich energii. Projekt NICA przewiduje powstanie kaskady akceleratorów, które umożliwią realizację szerokiego programu badań podstawowych w dziedzinie fizyki w obszarach tzw. materii hadronowo-gluonowej o wysokiej gęstości i temperaturze, gdzie spodziewane jest wystąpienie stanu fazy mieszanej oraz wystąpienie przejścia fazowego pomiędzy z tymi stanami.

Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych w Dubnej, obchodzący w tym roku jubileusz 60. rocznicy swojego założenia, jest jednym z liczących się w świecie międzynarodowych ośrodków badawczych fizyki jądrowej, gdzie współpracują ze sobą naukowcy z 18 państw członkowskich (Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Czechy, Gruzja, Kazachstan, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Kuba, Mołdawia, Mongolia, Polska, Federacja Rosyjska, Rumunia, Słowacja, Ukraina, Uzbekistan i Wietnam). Pięć państw stowarzyszonych z Instytutem (Niemcy, Węgry, Republika Południowej Afryki, Egipt i Serbia) uczestniczy w nim na podstawie umów dwustronnych.

Instytut zatrudnia ponad 4,5 tys. osób, w tym ponad 1,2 tys. pracowników naukowych. Zjednoczony Instytut jest włączony w europejskie struktury badawcze oraz ściśle współpracuje z CERN – europejskim ośrodkiem badań fizyki cząstek elementarnych, a także z wieloma znaczącymi w skali światowej ośrodkami naukowymi.

(PAP)

Fot. 123rf