Poniżej przedstawione zostały najważniejsze wydarzenia rynkowe z 2015 roku i komentarz merytoryczny Hermes Energy Group S.A. do sytuacji branży.

Rok 2015 spaja klamra dwóch inwestycji wpływających na poprawę bezpieczeństwa energetycznego Polski: 1) zwiększenie możliwości importu gazu z kierunku zachodniego przez punkt Mallnow oraz 2) ukończenie budowy i pierwsza testowa dostawa gazu do terminala LNG w Świnoujściu. Okres ten zapamiętamy również jako znaczący spadek cen gazu ziemnego oraz istotny wzrost konkurencji, o czym świadczy rekordowa liczba odbiorców, którzy zmienili sprzedawcę gazu ziemnego. Zgodnie z naszymi przewidywaniami, na koniec roku 2015 – licząc wartości skumulowane – na zmianę sprzedawcy zdecydowało się ok. 25.000 odbiorców końcowych, z czego ponad 2.500 to odbiorcy przemysłowi oraz małe i średnie przedsiębiorstwa.

 

Dywersyfikacja źródeł gazu. Wzrost bezpieczeństwa energetycznego

Jednym z ważniejszych wydarzeń 2015 r. wpływających na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Polski było stworzenie przez GAZ-SYSTEM S.A. technicznych i fizycznych możliwości importu gazu ziemnego do Polski z kierunku zachodniego z wykorzystaniem gazociągu Jamalskiego. Dzięki temu możliwość importu gazu na tym odcinku wzrosła o 3,2 mld³ rocznie, co w praktyce oznacza, że do Polski można importować około 5,5 mld m3 gazu ziemnego rocznie z kierunku Niemiec, tylko przez punkt Mallnow rewers. Oznacza to, że aktualne techniczne możliwości importu gazu do Polski z kierunku zachodniego i południowego są w stanie pokryć ok. 50% rocznego zapotrzebowania na gaz ziemny.

Wydarzeniem, które również warto odnotować jest ukończenie budowy terminala LNG i pierwsza testowa dostawa, która miała miejsce na początku grudnia 2015 r. Daje to podstawy do dalszej dywersyfikacji źródeł dostaw gazu ziemnego do Polski. Należy jednak odnotować, że zakontraktowany obecnie gaz LNG jest droższy od gazu ziemnego, który dostarczany jest siecią gazociągów na podstawie długoterminowych kontraktów czy też kontraktów bilateralnych wycenianych w oparciu o giełdową grę popytu i podaży na rynkach hurtowych. Wreszcie znaczący, szacowany na 4 mld zł, był koszt budowy terminala. Koszt, poprzez tzw. socjalizację kosztów, ostatecznie najpewniej poniosą odbiorcy końcowi - przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe - płacąc wyższe rachunki za zużycie gazu, najprawdopodobniej w formie wzrostu opłat sieciowych.

Jednak dywersyfikacja możliwości importowania gazu ziemnego wpływa pozytywnie na wzrost bezpieczeństwa energetycznego Polski, która może pozyskiwać gaz ziemny kanałami alternatywnymi do gazociągu Jamalskiego, a także zyskuje możliwość eksportu tego surowca na inne rynki.

Wzrost dynamiki zmiany sprzedawcy gazu ziemnego

Zgodnie z szacunkami HEG, do grudnia 2015 r. ponad 25.000 odbiorców zdecydowało się na zmianę sprzedawcy gazu ziemnego, od momentu stworzenia takiej możliwości przez ustawodawcę. Tylko przez ostatnie 12 miesięcy sprzedawcę gazu zmieniło ponad 17.000 odbiorców. Możliwość zmiany pojawiła się w 2011 r. i początkowo obejmowała największych odbiorców, obecnie dotyczy również gospodarstw domowych. Zgodnie z zasadą TPA (ang. Third Party Access) uregulowaną w art. 4 ust. 2 ustawy – Prawo energetyczne – odbiorcy końcowi mogą indywidualnie korzystać z infrastruktury lokalnego operatora sieci w celu dostarczenia gazu lub energii kupionej u dowolnego sprzedawcy. Szacuje się, że wolumen sprzedaży gazu ziemnego objęty obecnie konkurencją rynkową to ok. 1,5 mld m³ gazu ziemnego (wyłączając spółki dokonujące zakupów gazu na własne potrzeby).

Sprzedawcy gazu mogą działać na rynku dzięki utworzeniu i wzroście aktywności w zakresie obrotu gazem na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami trafia tam 55% gazu wprowadzanego do sieci przesyłowej przez PGNiG S.A. (tak zwane obligo giełdowe). W trzech kwartałach 2015 r. w wyniku realizacji kontraktów zawartych na Towarowej Giełdzie Energii S.A. dostarczono ponad 68 TWh (6,1 mld m³) gazu ziemnego.

Rosnąca liczba sprzedawców gazu dla odbiorców końcowych bezpośrednio wpłynęła na możliwość utworzenia konkurencyjnego rynku, na którym to konsumenci wybierają sprzedawców gazu ziemnego na podstawie ceny oraz jakości oferowanych usług. Dzięki wolnej konkurencji sprzedawcy muszą dywersyfikować źródła pozyskiwania gazu, obniżać marżę na sprzedaży, jak również maksymalnie wykorzystywać istniejącą infrastrukturę. W rezultacie, duża liczba dostawców i sprzedawców, efektywnie wykorzystywana infrastruktura, jak również stały wzrost płynności na giełdzie gazu wprost przekłada się na wzrost poziomu długoterminowego bezpieczeństwa energetycznego Polski jak również konkurencyjności polskich przedsiębiorców na arenie międzynarodowej.

 

Spadek cen

Znacząca jest nie tylko liczba odbiorców, którzy zmienili sprzedawcę gazu, ale także wzrost liczby podmiotów zajmujących się sprzedażą gazu. Na koniec III kwartału 2015 r. 165 podmioty posiadały koncesję na obrót paliwami gazowymi. Natomiast 58 przedsiębiorstw aktywnie uczestniczyło w obrocie gazem ziemnym.

Pojawienie się na polskim rynku gazu kilkudziesięciu nowych, niezależnych sprzedawców wymusiło działanie tych podmiotów na zasadach rynkowych, w których to cena, różnorodność produktowa jak również jakość oferowanych usług decyduje o finalnym wyborze sprzedawcy. Konkurencja wśród sprzedawców gazu to jedna z przyczyn znaczącego spadku cen gazu ziemnego w Polsce. Istotny wpływ na spadek cen miała również zwiększona podaż gazu w Europie, brak odczuwalnej zimy w okresie ostatnich dwóch sezonów grzewczych (wszystko wskazuje na kolejną zimę bez śniegu) oraz trwały spadek cen ropy na światowych rynkach. W porównaniu do roku 2014 obniżki wynosiły od 20 do 30% w odniesieniu do cen na płynnych rynkach hurtowych.

Dalszy spadek cen możliwy jest wraz z wzrostem konkurencji oraz liberalizacją rynku gazu. Duży wpływ na dalszą liberalizację rynku będzie miało zniesienie obowiązku zatwierdzania taryf gazowych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Obowiązek ten powinien zostać natychmiast zniesiony dla przedsiębiorców, niezależnie od wielkości oraz wraz z zapewnieniem odpowiedniej infrastruktury przesyłowej, również dla gospodarstw domowych. Uwolnienie cen wymusi na sprzedawcach dalsze obniżanie marży oraz silniejsze konkurowanie jakością dostarczanych usług. Należy wskazać, iż w dniu 17 grudnia 2015 roku Prezes URE zatwierdził taryfy dla podmiotu dominującego na okres od 1 stycznia 2016 roku do 31 marca 2016 roku. Być może  po tym okresie nastąpi tak długo wyczekiwane uwolnienie cen.

 

Przyszłość

Z perspektywy polskiego rynku gazu ziemnego, rok 2016 będzie rokiem bardzo ciekawym i jeszcze bardziej dynamicznym.

Wydaje się wysoce prawdopodobne finalne zniesienie taryf w zakresie sprzedaży gazu ziemnego, przynajmniej dla odbiorców przemysłowych, zwłaszcza, że Prezes URE zatwierdził taryfy dla podmiotu dominującego tylko na okres kolejnych 3 miesięcy tj. od 1 stycznia do 31 marca 2016 roku, co może być sygnałem, w którym kierunku idzie regulator.

Biorcą pod uwagę znaczące strukturalne zmiany cen na rynkach hurtowych, jak również poziom rozwoju samego rynku gazu w Polsce, bardzo prawdopodobny będzie dynamiczny rozwój hurtowego rynku gazu w Polsce działającego w formule OTC (równolegle do działań giełdy gazu przy Towarowej Giełdzie Energii), który daje analogiczne możliwości handlu surowcem jak również zakupu gazu ziemnego dla swoich klientów. Jednakże znacząco obniża koszty tychże transakcji, jako że rynek bilateralny ustalany jest pomiędzy jego uczestnikami.

W odniesieniu do konkurencji rynkowej, nie przewiduje się spektakularnego pojawienia się nowych graczy na rynku, a raczej intensyfikację prowadzonych już działań w zakresie pozyskiwania odbiorców końcowych poprzez podmioty aktywnie funkcjonujące na rynku gazu. Z obserwacji Hermes Energy Group S.A. wynika, że istnieje ok. 10 podmiotów, włączając Grupę PGNiG, które bardzo aktywnie walczą o klientów w Polsce.

W zakresie oferowanych produktów i usług, wydaje się, że formuła stałej ceny nie koniecznie musi w dalszym ciągu stanowić o sukcesie danej oferty. Liczyć będą się coraz bardziej skomplikowane modele wyceny produktów gazowych (odnoszące ceny gazu do międzynarodowych rynków), możliwości faktycznego wpływu odbiorcy na cenę zużywanego gazu w okresie kontraktowym jak również dalszą zmianę formuł rozliczeniowych w zawieranych kontraktach. Sprzedawcy gazu mający doświadczenie w handlu i sprzedaży na międzynarodowych rynkach będą mieli pełne ręce roboty.

 

Komentarz Hermes Energy Group

Dzięki dynamicznej liberalizacji polskiego rynku gazu ziemnego jak również umożliwieniu odbiorcom indywidulanym swobodnej zmiany sprzedawcy gazu, 2015 rok możemy określić jako rok nowych podmiotów na rynku. Obecnie koncesje na obrót paliwami gazowymi posiadają już 173 podmioty, gdy na koniec III kwartału 2015 r. było to 165 podmiotów, a aktywnie działało 58 przedsiębiorstw. Warto również podkreślić, że koncesję na obrót gazem ziemnym z zagranicą posiadają 62 podmioty, z czego 14 uzyskało koncesję w ostatnich 12 miesiącach.

Istnienie silnej konkurencji opartej na cenie, ofercie produktowej jak również wysokiej jakości usług wymusiło na sprzedawcach gazu obniżenie cen dla odbiorców końcowych i aktywny z nimi dialog.

W tym czasie widoczne były także spadki cen gazu na rynkach hurtowych – nawet o 20-30% - co oczywiście związane było również z nadpodażą gazu na rynkach europejskich oraz znaczącymi spadkami cen ropy naftowej, z którą gaz ziemny jest w pewien sposób skorelowany. Dalsze spadki cen dla przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych możliwe będą wraz ze zniesieniem obowiązku zatwierdzania taryf gazowych przez Prezesa URE. Liberalizacja rynku w tym zakresie przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiedniej infrastruktury przesyłowej jak również jej efektywnym wykorzystaniu, wymusi na sprzedawcach gazu dalszą walkę o klienta oraz podnoszenie jakości świadczonych usług, a w konsekwencji oferowanie swoich produktów po bardziej atrakcyjnej cenie lub w preferowanej przez odbiorcę formule rozliczeń czy też systemie płatności – mówi Piotr Kasprzak, członek zarządu Hermes Energy Group S.A., jednego z czołowych polskich sprzedawców gazu ziemnego.

Źródło: Hermes Energy Group S.A.

Fot. freeimages