Gospodarka cyrkularna zakłada nie tylko możliwie najmniejsze zużycie odnawialnych zasobów naturalnych, ale także zmiany w produkcji czy usługach, dzięki którym możliwe będzie powtórne wykorzystanie użytych materiałów i stworzenie z nich nowej wartości. Zasady GOZ powinny być wdrażane na każdym etapie życia produktu: projektowania, produkcji, dystrybucji, konsumpcji, zbierania odpadów i sposobów ich zagospodarowania. Gospodarka obiegu zamkniętego jest przeciwieństwem nadal najbardziej rozpowszechnionej gospodarki linearnej, w której cykl życia produktu ogranicza się do produkcji, użycia i wyrzucenia. Efektem tego jest coraz większa liczba odpadów i wyczerpywanie się zasobów naturalnych.

Uregulowania prawne w Europie i Polsce

Ze względu na niekorzystne skutki stosowania obecnych modeli gospodarczych GOZ jest jednym z priorytetów polityki Unii Europejskiej. W grudniu 2015 roku Komisja Europejska opublikowała komunikat, wskazujący kierunki dla państw członkowskich w zakresie przekształcania odpadów^[1] i zakładający m.in. do 2030 roku osiągnięcie poziomu 75% w odniesieniu do recyklingu odpadów opakowaniowych, 65% - odpadów komunalnych oraz ograniczenie składowania odpadów do maksymalnie 10%.

W odpowiedzi na zalecenia Unii Europejskiej w Polsce trwają już prace nad krajowym programem wdrażania GOZ. Ministerstwo Rozwoju powołało Zespół do spraw Gospodarki o Obiegu Zamkniętym, natomiast Ministerstwo Środowiska równolegle opracowuje program pilotażowy GOZ, który na początek obejmie 5 gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. Działania są realizowane w ramach Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju i Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022^[2].

Korzyści wynikające z GOZ

W związku z uregulowaniami prawnymi przedsiębiorstwa coraz częściej zaczynają dostosowywać swoje działania do rozwiązań proponowanych w ramach gospodarki cyrkularnej, jednocześnie dostrzegając szereg korzyści dla środowiska, biznesu
i społeczeństwa. Wśród najważniejszych z nich można wymienić: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 2-4% rocznie, 600 mld euro oszczędności dla europejskich przedsiębiorstw^[3], redukcję liczby odpadów, 2 mln więcej miejsc pracy na terenie Unii Europejskiej^[4], integrację społeczną, zwiększenie konkurencyjności, ochronę przed niedoborem zasobów i niestabilnością cen.

Nowe modele biznesowe konieczne dla realizacji GOZ

Wdrażanie zasad gospodarki obiegu zamkniętego wymaga od firm tworzenia nowych modeli biznesowych. Ich stosowanie może pomóc stać się liderem w swojej branży – wyróżnić się na rynku oraz zmniejszyć koszty działalności przy jednoczesnym podniesieniu jakości świadczonych usług. Firma Accenture^[5] wyróżniła 5 modeli biznesowych najczęściej stosowanych przez firmy, które z powodzeniem wdrożyły zasady GOZ:

1. Łańcuch dostaw obiegu zamkniętego – stosowanie materiałów odnawialnych, nadających się do recyklingu lub biodegradacji;

2. Odzyskiwanie i recykling – odzyskiwanie produktów na końcu cyklu ich życia i tworzenie
z nich nowej wartości;

3. Wydłużenie cyklu życia produktu – możliwie najdłuższe utrzymywanie produktów w stanie ich ekonomicznej użyteczności;

4. Platforma współdzielenia – umożliwianie konsumentom wynajmowania, zamieniania się lub dzielenia swoimi dobrami;

5. Produkt jako usługa – wynajmowanie lub pobieranie opłaty za używanie produktu.

Opisane modele są jedynie przykładami, które mogą być inspiracją dla kolejnych innowacyjnych pomysłów. Wprowadzając zasady GOZ istotne jest, aby każda firma znalazła rozwiązania najbardziej adekwatne do swoich potrzeb.

Potrzeba współpracy

Pełne i sprawne wdrożenie innowacyjnych rozwiązań GOZ możliwe jest tylko przy długofalowej współpracy państw członkowskich UE, miast, regionów, przedsiębiorstw i obywateli. Realizacja założeń GOZ wymaga przeorganizowania sposobu funkcjonowania wszystkich uczestników rynku, zmiany myślenia, postaw i stylu życia. Odpowiadając na tę potrzebę Stena Recycling organizuje Stena Circular Economy Award – Lider Gospodarki Obiegu Zamkniętego, pierwszy w Polsce konkurs dla biznesu i środowiska akademickiego, pozwalający na wymianę pomysłów i doświadczeń w obszarze GOZ.

[1] Więcej informacji: http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-6203_pl.htm

[2] Więcej informacji: https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/krajowy-plan-gospodarki-odpadami/krajowy-plan-gospodarki-odpadami-2022/

[3] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego „Ku gospodarce o obiegu zamkniętym: program „zero odpadów” dla Europy”, 02.07.2014

[4] Dane przedstawione na Konferencji „Gospodarka cyrkularna”, organizowanej przez Grupę Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim, 13.10.2016, Bruksela

[5] Raport Koalicji na rzecz Gospodarki Obiegu Zamkniętego Reconomy „W kierunku gospodarki obiegu zamkniętego”, Warszawa 2016