Scenariusz „business as usual” zatrzyma na wiele lat znaczną część sektorów ciepłownictwa i energetyki przemysłowej na poziomie techniki ubiegłego stulecia.

Utrzymujące się bariery ekonomiczne uniemożliwiają przedsiębiorcom podejmowanie racjonalnych decyzji o budowie nowych jednostek kogeneracyjnych.

Rząd, wprowadzając tymczasowe rozwiązania, de facto odsunął na czas nieokreślony uchwalenie długoterminowego systemu wsparcia kogeneracji, mogącego wyzwolić nowe inicjatywy inwestycyjne.

Dlaczego kogeneracja?

Kogeneracja to najefektywniejszy sposób wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz najskuteczniejsze narzędzie realizacji celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Produkcja energii elektrycznej i cieplnej w skojarzeniu to przede wszystkim:

• najwyższa sprawność przemiany energii pierwotnej, przynosząca oszczędności sięgające 25%-50% energii chemicznej paliwa w źródle w porównaniu do rozłącznej produkcji energii elektrycznej i ciepła,
• wysoka sprawność procesu osiągająca poziom > 90%,
• ograniczenie strat przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, osiągających już poziom 11 TWh/rok (7% rocznej produkcji energii), dzięki lokalizacji źródła w pobliżu odbiorcy,
• ograniczenie emisji CO2 i emisji przemysłowych – np. zastąpienie rozdzielonej gospodarki węglowej kogeneracją opartą o paliwo gazowe pozwala na zredukowanie emisji CO2 aż o 66%, wyeliminowanie emisji pyłów oraz znaczne obniżenie emisji SO2,
• pozytywny wpływ na elastyczność i stabilność pracy systemu, szczególnie w przypadku kogeneracji opartej o paliwo gazowe,
• optymalna wydajność i wykorzystanie mocy dzięki zaprojektowaniu źródła ściśle pod potrzeby użytkownika,
• możliwość wykorzystania lokalnych zasobów paliwa gazowego – gaz ziemny, LNG, metan, gazy procesowe i odlotowe,
• stymulowanie konkurencyjności na rynku wytwarzania energii oraz wspieranie procesu liberalizacji rynków energii,
• podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego, zarówno lokalnego, jak i ogólnego, głównie dzięki decentralizacji, dywersyfikacji oraz redukcji zużycia energii pierwotnej.

Korzyści płynące z rozwoju technologii wysokosprawnej kogeneracji skłoniły UE do zaplanowania bardzo szybkiego rozwoju tego sektora i osiągnięcia w 2030 roku 25% udziału kogeneracji w ogólnym bilansie wytwarzanej energii w stosunku do 11% w roku 2010.

Ważna rola kogeneracji w systemie elektroenergetycznym została także podkreślona w Polityce Energetycznej
Polski do 2030 roku, w której zaplanowano m.in.:

• zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej poprzez budowę wysokosprawnych jednostek wytwórczych,
• dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w technologii wysokosprawnej
kogeneracji w stosunku do roku 2006,
• stymulowanie rozwoju kogeneracji poprzez mechanizmy wsparcia, w tym w postaci świadectw pochodzenia,
• traktowanie kogeneracji jako preferowanej technologii w przypadku budowy nowych źródeł energii,
• zastąpienie istniejących źródeł ciepła źródłami kogeneracyjnymi,
• rozwój lokalnych systemów ciepłowniczych,
• maksymalne wykorzystanie lokalnych zasobów energii odnawialnej do wytwarzania w systemie kogeneracji energii elektrycznej, ciepła i chłodu.

Gdzie jest potencjał?

Główny potencjał rozwojowy tkwi w sektorze ciepłowniczym oraz w energetyce przemysłowej.

Ciepłownictwo sieciowe pełni najważniejszą rolę w zaopatrzeniu gospodarstw domowych w ciepło, obejmując swym zasięgiem ponad 42% domostw. Liczba pojedynczych instalacji spalania paliw wynosi blisko 900, z dominacją kotłów wodnych opalanych węglem. Instalacje charakteryzują się wysokim stopniem zamortyzowania. Według analiz wykonanych przez Energoprojekt Katowice dla Nadzwyczajnej Podkomisji Sejmowej, przebudowa istniejących kotłów węglowych na jednostki kogeneracyjne skutkowałaby zwiększeniem mocy Krajowego Systemu Energetycznego aż o 4,6 GW i dodatkową produkcją 24 TWh energii elektrycznej rocznie. Równoległym efektem takich modernizacji byłaby redukcja emisji CO2 o ponad 16 mln ton/rok oraz ograniczenie strat przesyłowych o blisko 2 TWh.

Potencjał rozwojowy energetyki przemysłowej jest równie wysoki. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku zakłada, że w sektorze przemysłu nastąpi największy przyrost mocy zainstalowanej, przekraczający 8 GW.

Rozwój energetyki przemysłowej będzie stymulowany potrzebą modernizacji istniejących źródeł, zaopatrujących zakłady przemysłowe w ciepło technologiczne i/lub energię elektryczną oraz koniecznością zapewnienia najwyższej jakości dostaw energii elektrycznej i ciepła dla nowych inwestycji w przemyśle. Wysokosprawna kogeneracja gazowa powinna być preferowaną technologią, rozpatrywaną w pierwszej kolejności.

Dlaczego, zatem, pomimo tylu wymiernych korzyści, jakie daje wysokosprawna kogeneracja, oraz zapisanej w dokumentach rządowych ważnej jej roli w realizacji polskiej polityki energetycznej, rozwój tej technologii napotyka na tak duże trudności?

Przeczytaj więcej w magazynie Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 5/2014.