1.Tradycyjna systematyka ustrojów społecznych (interwencjonizm, korporacjonizm, subsydiarność, liberalizm), którą autor stosuje w analizie procesów rozwojowych w energetyce została rozszerzona w wyróżniku 1 o piąty ustrój, mianowicie „prosumeryzm” (rozumiany jako ustrój społeczeństwa prosumenckiego, kategorii szerszej od energetyki prosumenckiej).

2. W wyróżniku 2 podkreśla się fundamentalne znaczenie, na obecnym etapie rozwojowym energetyki, zasobów w postaci środowiska naturalnego/przyrodniczego. Nie ma wątpliwości, że koszty zewnętrzne (społeczne) związane z użytkowaniem tego środowiska muszą być w pełni opłacane. Przy tym koszty te są kategorią dynamiczną (będą one stale rosły wraz z rozwojem społecznym).

3. Bezpieczeństwo energetyczne, wyróżnik 3, staje się w Polsce coraz bardziej maczugą sojuszu polityczno-korporacyjnego zastępującą brak koncepcji rozwojowej kraju, powiązanej z przebudową energetyki. Maczuga ułatwia petryfikację energetyki, na obecnym etapie zwłaszcza elektroenergetyki, ale nie zwiększa możliwości Imperium w zakresie ochrony bezpieczeństwa energetycznego. Przeciwnie, wyłączając Polskę z globalnego trendu przebudowy energetycznej Imperium osłabia bezpieczeństwo energetyczne odbiorców (zarówno w długim, jak i w krótkim horyzoncie czasowym), zwłaszcza w zakresie dostaw energii elektrycznej.

4. Jednym z głównych celów, który UE chce uzyskać za pomocą polityki klimatyczno-energetycznej, jest uwolnienie się od nieefektywnego modelu biznesowego energetyki WEK.  Adekwatność modeli biznesowych, ustrojów społecznych, polityki środowiskowej (w szczególności klimatycznej), modeli ekonomicznych, rewolucji technologicznej jest bezwzględnym warunkiem racjonalności   przebudowy energetyki: nie może być efektywne zastosowanie przez stare struktury organizacyjne nowych technologii, w środowisku nowej ekonomii, zrównoważonego rozwoju i nowego ustroju społecznego. Stąd wielkie znaczenie wyróżnika 4 w analizie porównawczej segmentów energetycznych WEK, NI oraz EP w kontekście ich interesów (wyróżnik 7).

5. Waga wyróżnika 5 w analizie porównawczej jest podobna jak wyróżnika 4, bo obydwa te wyróżniki dotyczą obszaru, w którym następuje najbardziej bezpośrednie naruszenie układu interesów charakterystycznego dla energetyki WEK. Również wyróżnika 5 dotyczą też (tak jak wyróżnika 4) rozległe powiązania z innymi wyróżnikami, ale najbardziej bezpośrednie z nich odnoszą się do wyróżników 4 oraz 6. Przy tym podkreśla się, że dla ukształtowania się nowej ekonomiki w energetyce kluczowy jest dolny próg nakładów inwestycyjnych umożliwiających wejście nowych graczy/interesariuszy na rynek. Obniżenie tego progu w przypadku energetyki EP (jej segmentu ludnościowego) do kilku tys. PLN zapewnia po raz pierwszy w powojennej (po II wojnie światowej) historii pełną demokratyzację rynku energii elektrycznej (w nowym języku prowadzi to do prosumeryzacji całego rynku usług energetycznych, w szczególności do ekonomiki behawioralnej w segmencie ludnościowym energetyki EP).

6. W wyróżniku 6 bardzo ważnym jest zagadnienie efektu skali. Ten efekt w elektroenergetyce kształtował się na świecie przez ponad 130 lat, i w szczególności zapewniał w tym okresie systematyczny, chociaż bardzo powolny, wzrost sprawności energetycznej oraz zmniejszenie jednostkowych nakładów inwestycyjnych źródeł wytwórczych energii elektrycznej. Ogólnie,  rozwój energetyki WEK napędzany paradygmatem efektu skali wytworzył trzy wielkie, bardzo jednorodne, rynki produktowe: energii elektrycznej, ciepła, paliw transportowych. Współcześnie racjonalność efektu skali zastępuje inna racjonalność, w szczególności racjonalność efektywnego zarządzania (za pomocą inteligentnej infrastruktury) prosumenckimi łańcuchami wartości, czyli holistycznymi usługami energetycznymi.

7. Gdy analiza porównawcza jest prowadzona w kontekście 3-biegunowego systemu bezpieczeństwa energetycznego Polski, to właśnie cele strategiczne, wyróżnik 7, poszczególnych segmentów podmiotowych (WEK, NI, EP) energetyki są najważniejsze. W tym kontekście energetyka WEK znajduje się niestety w najtrudniejszej sytuacji. Brak przestrzeni rozwojowej, wyróżnik 9, spycha ją na pozycję obrony własnych interesów. Jest to niekorzystne (a nawet groźne) dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Dlatego w pakiecie Społeczna doktryna bezpieczeństwa energetycznego powinno być miejsce również dla sił wewnętrznych energetyki WEK, które są otwarte na nową sytuację i są gotowe wyjść poza wąsko pojmowany interes własny (szukać przestrzeni rozwojowej w kooperacji z segmentami energetycznymi NI oraz EP).

8. Innowacyjność, wyróżnik/kryterium 8, jest kluczowa z punktu widzenia pretendentów do rynku usług energetycznych, czyli inwestorów NI oraz prosumentów EP. Przy bardzo wielkiej asymetrii siły na rzecz liderów, czyli na rzecz energetyki WEK, wynikającej z zasiedzenia (w elektroenergetyce trwającego ponad 130 lat), z wielkości rynków energii elektrycznej, ciepła oraz paliw transportowych,  jedyną szansą pretendentów są innowacje przełomowe.

9. Produktowe podejście i dynamika wzrostu rynków produktowych były największą dotychczasową siła energetyki WEK. W tym miejscu podkreśla się, że zużycie energii elektrycznej na mieszkańca było przez 100 lat zmienną egzogeniczną rozwoju poszczególnych krajów, a zapotrzebowanie na energię elektryczną w krajach rozwiniętych rosło znacznie szybciej od PKB: do końca lat 70ʼ ubiegłego wieku podwajało się w kolejnych dekadach. Wartość jednorodnych produktowych rynków energetycznych szacuje się na świecie (bardzo grubo, z podatkami) następująco: rynki energii elektrycznej, to nie mniej niż 1 bln $, wartość rynków ciepła również nie mniej niż 1 bln $, a wartość rynków paliw transportowych nie mniej niż 3 bln $ (przy globalnym PKB około 90 bln $). Dawna siła staje się współcześnie, w nowych uwarunkowaniach, słabą stroną energetyki WEK. Zapotrzebowanie na energię elektryczną, rosnące w krajach rozwiniętych w przeszłości znacznie szybciej od PKB, obecnie zaczyna się kurczyć bezwzględnie (już nie tylko w stosunku do PKB). Jeśli się uwzględni ekspansję źródeł OZE w segmentach NI oraz EP energetyki, to staje się zrozumiałe, że przestrzeń rozwojowa, wyróżnik 9, w przypadku elektroenergetyki WEK zaczyna się gwałtownie kurczyć.

10. Urynkowienie elektroenergetyki (i gazownictwa), jest na świecie ostatnim etapem (dopełnieniem) urynkowienia całej energetyki. Wraz z tym odchodzi do historii formuła użyteczności publicznej (utylity), z którą był związany etos zawodu energetyka, zwłaszcza elektroenergetyka. Z tym zbiega się kryzys wartości, który dotyka cały model korporacyjny. W kontekście wyróżnika 10 jest to bez wątpienia wielki problem współczesnej energetyki WEK. Mianowicie, analiza porównawcza, spełniająca rygory wyróżników/kryteriów 1 do 9 prowadzi do wniosku, że zbudowanie misji, wiarygodnej i ufundowanej na trwałych wartościach, jest dla tej energetyki bardzo trudne.

Cały atykuł można przeczytać w numerze 2/2016 magazynu Energetyka Cieplna i Zawodowa

Fot. photogenica