Pakiet „czysta energia dla wszystkich Europejczyków” (tzw. „Pakiet Zimowy”) stanowi pakiet rozwiązań legislacyjnych opublikowanych przez Komisję Europejską w dniu 30 listopadzie 2016 r. Pakiet Zimowy kształtuje reformę regulacji rynku elektroenergetycznego Unii Europejskiej w dekadzie 2020-2030 r., stanowiąc realizację części uzgodnień Rady Europejskiej z posiedzenia z października 2014 r. w zakresie ram polityki klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej do roku 2030.

Łącznie Pakiet Zimowy obejmuje dziewięć wniosków legislacyjnych dotyczących projektów aktów prawnych regulujących szeroko pojęty rynek energetyczny, w tym m.in. wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (wersja przekształcona) (dalej: „przekształcona dyrektywa OZE”)1.

Jeden z trzech głównych celów Pakietu Zimowego określony przez Komisję Europejską odnosi się do obszaru energii odnawialnej i został sformułowany jako osiągnięcie statusu „światowego lidera na polu energii odnawialnej”2. Jednocześnie Komisja Europejska wskazała, że potencjalny wkład sektorów ogrzewania i chłodzenia w całościową wartość docelową udziału energii ze źródeł odnawialnych nie został w pełni wykorzystany, natomiast przedstawione przez nią propozycje legislacyjne będą zachęcać państwa członkowskie do zwiększenia ich udziałów energii ze źródeł odnawialnych w ramach sektorów ciepłowniczego i chłodniczego, a operatorów systemów lokalnego ogrzewania i chłodzenia – do otwierania ich sieci na konkurencję oraz instalowania m.in. pomp ciepła3.

W toku trwającego procesu legislacyjnego pierwotne projekty regulacji zaprezentowane przez Komisję Europejską podlegają modyfikacjom w ramach propozycji opracowywanych przez Radę Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski. Podejście ogólne w sprawie wniosku legislacyjnego Komisji Europejskiej Rada Unii Europejskiej uzgodniła w dniu 18 grudnia 2017 r. Z kolei Parlament Europejski przyjął poprawki do wniosku przedstawionego przez Komisję Europejską w dniu 17 stycznia 2018 r. W ramach niniejszego artykułu opisane zostały przepisy projektów przekształconej dyrektywy OZE w wersjach przedstawionych przez Radę Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski, które stanowić będą punkt wyjścia do wypracowania ostatecznego kształtu nowych regulacji w toku negocjacji prowadzonych między tymi instytucjami.

Zwiększanie udziału OZE w sektorach ciepłowniczym i chłodniczym

Pierwsze z rozwiązań legislacyjnych odnoszących się do sektorów ciepłowniczego i chłodniczego, zaproponowanych przez Komisję Europejską w projekcie przekształconej dyrektywy OZE, to skonkretyzowanie poziomu zwiększania udziału energii ze źródeł odnawialnych w sektorach ciepłowniczym i chłodniczym w okresie po 2020 r., na poziomie poszczególnych państw członkowskich (art. 23).

Sektory ciepłowniczy i chłodniczy są odpowiedzialne za około 50% zużycia energii w Unii Europejskiej (75% zużycia energii w tym sektorze opiera się na paliwach kopalnych)4. Uwzględniając znaczenie sektora i wysoki poziom zastosowania paliw kopalnych na jego potrzeby, Komisja Europejska uznała za niezbędne nałożenie wymogów zobowiązujących państwa członkowskie do zwiększania udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji ciepła i chłodu w sposób stały i skonkretyzowany. Aktualnie, regulacje unijne nie określają tempa, w jakim powinien być zwiększany udział energii ze źródeł odnawialnych w tym sektorze. Państwa członkowskie są zobowiązane do stwarzania zachęt mających na celu zwiększenie udziału energii z OZE w systemach grzewczych i chłodzących oraz określania celów w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w sektorach ciepłowniczym i chłodniczym w 2020 r. (krajowe plany działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych5). W latach 2004-2014 udział energii ze źródeł odnawialnych w tych sektorach rósł w tempie 0,8 punktu procentowego rocznie6. Wzrost ten został uznany za niewystarczający.

Zgodnie z projektem przekształconej dyrektywy OZE w wersji Komisji Europejskiej, każde państwoczłonkowskie ma być zobowiązane do zwiększania o co najmniej 1% rocznie udziału energii ze źródeł odnawialnych w systemach ciepłowniczych i chłodniczych, wyrażonego jako krajowy udział w zużyciu energii końcowej. Wzrost może być osiągany poprzez: (i) fizyczne wprowadzanie energii ze źródeł odnawialnych do energii i paliw dostarczanych na potrzeby ogrzewania i chłodzenia; (ii) stosowanie bezpośrednich środków ograniczających zużycie paliw kopalnych, takich jak instalacja wysokosprawnych systemów ogrzewania i chłodzenia lub wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych w procesach grzewczych i chłodniczych; (iii) stosowanie pośrednich środków ograniczających zużycie paliw kopalnych – systemów zbywalnych certyfikatów potwierdzających przestrzeganie zobowiązania. Poziom udziału energii ze źródeł odnawialnych w systemie miałby być weryfikowany na podstawie sprawozdań składanych przez podmioty zobligowane (np. dostawców paliw).

Zgodnie ze stanowiskiem Rady Unii Europejskiej wymogi w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w sektorze grzewczym i chłodniczym powinny zostać złagodzone w porównaniu z propozycją Komisji Europejskiej – udział ten powinien być zwiększany orientacyjnie o 1% średnio rocznie w latach 2021- -2025 i 2026-2030. Dodatkowo, jako wkład w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych, można by uwzględniać ciepło i chłód odpadowe. Wdrażając nowe rozwiązania, państwa członkowskie mają być uprawnione do uwzględniania opłacalności środków mających zwiększyć udział energii ze źródeł odnawialnych, które odzwierciedlałyby: (i) strukturalne bariery wynikające z wysokiego udziału gazu ziemnego oraz (ii) rozproszoną strukturę rozmieszczenia ludności na terenach o niskiej gęstości zaludnienia. Jednocześnie, w razie gdyby zastosowanie tego mechanizmu miałoby skutkować niższym średnim rocznym wzrostem udziału energii ze źródeł odnawialnych, państwa członkowskie mają być zobowiązane do przedstawienia stosownego uzasadnienia dla przyjętych rozwiązań.

Propozycja Rady Unii Europejskiej przewiduje ponadto szerszy niż w propozycji Komisji Europejskiej katalog środków prowadzących do zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w sektorach ciepłowniczym i chłodniczym, obejmujący również inne środki z zakresu polityki (w tym środki podatkowe lub inne zachęty finansowe)7. Reasumując, stanowisko Rady Unii Europejskiej zakłada obniżenie (w porównaniu z propozycją Komisji Europejskiej) wymogów w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji ciepła i chłodu.

Propozycja zakłada pozostawienie państwom członkowskim większej elastyczności w osiąganiu zakładanego poziomu udziału energii ze źródeł odnawialnych (wzrost ma być rozliczany łącznie w okresach pięcioletnich oraz uwzględniać możliwość zaliczenia ponadstandardowego wzrostu uzyskanego w danym roku, na poczet lat kolejnych lub ubiegłych). Wymóg„W perspektywie od roku 2020  w porządkach prawnych państw członkowskich powinny zacząć obowiązywać nowe rozwiązania prawne, mające skutkować zwiększeniem wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w ramach sektorów ciepłowniczego i chłodniczegoosiągnięcia 1% wzrostu nie jest sformułowany kategorycznie i istnieje możliwość uwzględniania ciepła i chłodu odpadowego jako wkładu w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych. Propozycja Rady Europejskiej ma również pozwalać państwom członkowskim na uwzględnienie aspektu ekonomicznej opłacalności, przy wdrażaniu konkretnych środków.

Propozycja Parlamentu Europejskiego zakłada z kolei podniesienie (częściowo) wymogów w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji ciepła i chłodu. Zgodnie ze stanowiskiem Parlamentu Europejskiego udział energii ze źródeł odnawialnych w sektorach ciepłowniczym i chłodniczym powinien być zwiększany o co najmniej 2% rocznie. Państwa członkowskie mają być przy tym zobowiązane do priorytetowego traktowania najlepszych dostępnych technologii. Propozycja Parlamentu Europejskiego pozwala na rozliczanie nadobowiązkowego udziału energii ze źródeł odnawialnych osiągniętego w danym roku na poczet dwóch lat poprzednich lub kolejnych. Państwa członkowskie mają mieć również możliwość zaliczania na poczet wymaganego wzrostu energii ze źródeł odnawialnych ciepła i chłodu odpadowego, jednak do wysokości 50% rocznego wzrostu. Propozycja Parlamentu Europejskiego przewiduje, że w sytuacji, gdy państwo członkowskie nie mogłoby osiągnąć 2% wzrostu rocznie, upublicznia ten fakt i dostarcza Komisji Europejskiej uzasadnienie w tym zakresie. Propozycja Parlamentu Europejskiego, podobnie jak stanowisko Rady Unii Europejskiej, zakłada szerszy niż w propozycji Komisji Europejskiej katalog środków prowadzących do zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych, obejmujący m.in. inne środki z zakresu polityki8. Parlament Europejski zakłada, że państwa członkowskie zapewnią dostęp do środków pozwalających na zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych wszystkim odbiorcom, zwłaszcza tym z gospodarstw domowych o niskich dochodach lub w trudnej sytuacji, którzy mogą nie dysponować wystarczającym kapitałem początkowym.

Podsumowując, stanowisko Parlamentu Europejskiego wyznacza bardziej ambitne cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji ciepła i chłodu w porównaniu z propozycją Komisji Europejskiej. Jednocześnie w przyjętych poprawkach Parlament Europejski zaproponował mechanizmy pozwalające na uelastycznienie realizacji obowiązku poprzez: (i) możliwość zaliczenia nadobowiązkowego wzrostu na poczet lat kolejnych lub ubiegłych, (ii) częściowe zaliczenie na poczet udziału energii ze źródeł odnawialnych ciepła i chłodu odpadowego. Propozycja Parlamentu Europejskiego kładzie również nacisk na zapewnienie dostępu do środków zwiększających udział energii ze źródeł odnawialnych wszystkim podmiotom (w tym niedysponującym wystarczającymi środkami finansowymi gospodarstwom domowym).
 

Cały artykuł został opublikowany w nr 3/2018 dwumiesięcznika "Energetyka Cieplna i Zawodowa".