Minister Energii Krzysztof Tchórzewski dwukrotnie - 18 września oraz 15 października br. wystąpił do Komisarza ds. energii i klimatu Miguela Canete i Komisarz ds. konkurencji Margrethe Vestager z informacją dotyczącą skutków niepokojąco gwałtownego wzrostu cen uprawnień do emisji CO2. W swoim piśmie zwrócił się o pilne podjęcie działań w kierunku zmniejszenia tej nadmiernej ceny. Kolejnym krokiem było jego spotkanie z komisarzami, na którym otrzymał zapewnienie interwencji w tej sprawie.

Po tych działaniach na rynku europejskim nastąpiło odwrócenie trendów i obecnie obserwujemy spadek cen uprawnień do emisji CO2 (z nawet 25 euro do 16 euro obecnie).

Równolegle Ministerstwo Energii przygotowuje się, na wypadek, gdyby wzrosty cen emisji miały przełożyć się na koszty jej zakupu przez odbiorców, poprzez pakiet rozwiązań osłonowych dla obywateli i odbiorców przemysłowych, zwłaszcza w branżach energochłonnych. Mogą to być ulgi w określonych opłatach, a nawet rekompensaty z tytułu wzrostu cen emisji CO2.

Poprawa pozycji odbiorcy energii elektrycznej na gruncie prawa wspólnotowego

Prowadzone są intensywne prace nad przepisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad dla jednolitego rynku energii elektrycznej (wersja przekształcona dyrektywy 2009/72/WE), jako jednego z ośmiu projektów legislacyjnych pakietu Czysta Energia dla wszystkich Europejczyków.

W pracach nad pakietem, priorytetami dla Komisji Europejskiej (KE) są: efektywność energetyczna, zapewnienie UE roli lidera w zakresie odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz zorientowanie na konsumentów energii.

Propozycja nowelizacji dyrektywy 2009/72/WE wprowadza szereg instrumentów ukierunkowanych na aktywne uczestnictwo odbiorców w rynku energii elektrycznej. Instrumentami tymi są m.in. wsparcie działalności prosumenckiej (m.in. poprzez prawo do wytwarzania, magazynowania i sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej na wszystkich rynkach zorganizowanych, indywidualnie lub za pośrednictwem koncentratorów (agregatorów)), umożliwienie korzystania z mechanizmów dostosowania odbioru przez odbiorców (odpowiedź odbioru oraz korzystanie z taryf dynamicznych), a także możliwość tworzenia lokalnych wspólnot energetycznych.

Otworzy to możliwość znaczącego ograniczenia kosztów energii elektrycznej przez Konsumentów poprzez stworzenie warunków prawnych ich aktywnego udziału w rynku energii i zarządzanie jej zapotrzebowaniem.

Ponadto nowe przepisy zapewnią Konsumentom dostęp do uproszczonych procedur zmiany sprzedawcy energii elektrycznej bez ponoszenia nadmiernych kosztów takiej decyzji, a rachunki za energię elektryczną powinny być przedstawione w formie zapewniającej łatwą identyfikację poszczególnych kosztów oraz ich porównanie.

Przepisy określą także wprowadzenie do prawa krajowego przepisów umożliwiających utworzenie platformy informacyjnej dla odbiorców, oferującej informację o ofertach sprzedawców i służącej do ich porównywania.

Efektywność energetyczna

W latach 2017-2018 trwały intensywne prace nad projektem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, który został przedłożony przez Komisję Europejską w ramach pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” pod koniec 2016 r.

Przedmiotowy projekt doprecyzowuje i rozszerza zakres obecnych przepisów, w tym w szczególności doprecyzowuje obowiązki w zakresie zapewnienia konsumentom informacji o zużyciu energii oraz wzmacnia przepisy w zakresie opomiarowania i rozliczania zużycia energii oraz wprowadza obowiązek zapewnienia możliwości zdalnego odczytu liczników.

Opublikowanie i wejście w życie dyrektywy oczekiwane jest do końca grudnia br. a okres transpozycji będzie wynosił 18 miesięcy.

Polski rząd aktywnie uczestniczył w pracach nad przedmiotowym projektem i wyraził poparcie dla szybkiego uchwalenia przepisów tej dyrektywy, gdyż realizowane cele w zakresie efektywności energetycznej będą stanowić pozytywny impuls rozwojowy dla gospodarki, a zapewnienie informacji konsumentowi o jego zużyciu energii i możliwościach jej oszczędzania pozwoli na wzmocnienie pozycji konsumentów na rynku energii.

Zwiększenie konkurencji na rynku hurtowym energii elektrycznej

Minister Energii opracował, przeprowadził konsultacje i skierował do Parlamentu RP projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne. Projekt znajduje się aktualnie w drugim czytaniu.

W nowelizacji ustawy - Prawo energetyczne wprowadza się między innymi modyfikację obowiązku sprzedaży na giełdach towarowych lub na rynkach regulowanych energii elektrycznej, wytworzonej przez przedsiębiorstwa energetyczne, poprzez jego podniesienie z 30 % do 100 %, co wynika z pilnej potrzeby stabilizacji cen energii elektrycznej. Zwiększenie wolumenu obrotu energią elektryczną na rynku energii, w ocenie projektodawcy, wpłynie na osiągnięcie takiego poziomu konkurencyjnej sprzedaży energii elektrycznej, który pozwoli ograniczyć ryzyko nadmiernego wpływu na ceny tej energii na skutek koncentracji zdolności wytwórczych.

Podwyższenie obliga, ma na celu zwiększenie płynności i przewidywalności na rynku energii elektrycznej.

Projekt ustawy zawiera również kompleksowe rozwiązania w zakresie sprzedaży rezerwowej energii elektrycznej i gazu. Sprzedaż rezerwowa świadczona jest w sytuacji kiedy sprzedawca energii, z którym odbiorca ma zawartą umowę sprzedaży lub umowę kompleksową zaprzestał działalności. Rozwiązanie to ma na celu nieprzerwane dostarczanie energii elektrycznej oraz gazu do odbiorców końcowych i związane jest ze zdiagnozowaną ostatnio znaczną zmiennością sytuacji niektórych podmiotów na rynku energii.

Wzmocnienie pozycji odbiorcy końcowego na rynku energii

Minister Energi opracował i skierował do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne wzmacniającej ochronę i pozycję konsumenta energii elektrycznej na rynku.

Kolejne dyrektywy rynkowe UE kładły i kładą co raz silniejszy nacisk na rozdzielenie działalności polegającej na dystrybucji energii elektrycznej od sprzedaży tej energii oraz na prawo odbiorcy do wyboru sprzedawcy z poszanowaniem zasady ochrony interesów odbiorców końcowych oraz równoprawnego traktowania stron umowy.

Ja wynika z przeprowadzonej przez Ministra Energii oceny funkcjonowania obecnych regulacji nadal obserwowana jest nierównowaga stron ze szkodą dla konsumenta. By powyższemu, negatywnemu zjawisku zapobiec projektowana regulacja wprowadza odpowiednie narzędzia pozwalające Prezesowi URE na ingerencję w relacje ukształtowane z pokrzywdzeniem jednej ze stron.

W tym celu Prezes URE będzie mógł z urzędu lub na wniosek strony, w drodze decyzji, zmienić treść umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii elektrycznej zawartej pomiędzy sprzedawcą a operatorem systemu dystrybucyjnego lub operatorem systemu przesyłowego w przypadkach uzasadnionych koniecznością:

• zapewnienia ochrony interesów odbiorców końcowych lub
• równoważenia interesów stron tej umowy, lub
• rozwoju konkurencji, w tym umożliwienia korzystania przez odbiorców końcowych z uprawnień, o którym mowa w art. 4j ust. 1 ustawy –Prawo energetyczne.

Prezes URE zatwierdzi instrukcję tylko wtedy jeżeli spełnia ona wymagania określone w ustawie, równoważy interesy użytkowników systemu oraz nie stanowi zagrożenia dla rozwoju konkurencji na rynku energii elektrycznej lub gazu ziemnego.

Eliminacja praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów na detalicznym rynku energii elektrycznej

W ramach przepisów procedowanego projektu nowelizacji ustawy prawo energetyczne, Prezes URE będzie mógł również cofnąć koncesję w przypadku wydania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwany dalej „Prezesem UOKiK”) wobec przedsiębiorstwa energetycznego decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Prezes UOKiK ma kompetencje m.in., do prowadzenia postepowań w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz komunikatami Prezesa URE, na przedsiębiorcy, który uzyskał koncesję na działalność określoną w przepisach ustawy - Prawo energetyczne ciążą obowiązki wynikające z warunków udzielonej koncesji oraz przepisów prawa, w tym przestrzegania chronionych prawem interesów odbiorców, w tym poprzez udzielanie odbiorcom końcowym pełnych, rzetelnych i wyczerpujących informacji dotyczących ich uprawnień i obowiązków. W świetle powyższego, koncesjonariusz nie powinien stosować praktyk powodujących wprowadzenie odbiorców w błąd co do ich uprawnień lub obowiązków.

Wzmocnienie powyższych rozwiązań przepisami umożliwiającymi cofnięcie koncesji przez Prezesa URE w przypadku praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów pozwoli na skuteczną realizację obowiązków przez regulatora, równoważenie pozycji przedsiębiorcy i konsumenta energii, a także skuteczną eliminację patologii na rynku detalicznym energii elektrycznej i gazu.

Odbiorca wrażliwy i ubóstwo energetyczne

Minister Energii powołał Zespół ds. ograniczenia ubóstwa energetycznego w Polsce. Do zadań Zespołu należała analiza obecnie istniejących mechanizmów wsparcia dla odbiorców ubogich energetycznie, wypracowanie definicji legalnej ubóstwa energetycznego, metodologii służącej do diagnozowania problemu, określenie modelu statystycznego niezbędnego do monitorowania zjawiska oraz opracowanie założeń kompleksowej polityki publicznej, zapewniającej optymalną ochronę wrażliwych grup społecznych przed ubóstwem energetycznym. W celu realizacji postawionych zadań przed Zespołem, zostały powołane grupy robocze. Efektem prac grup roboczych są raporty końcowe, które zawierają konkluzje wynikające z pracy grup oraz rekomendacje dalszych działań.

Wyniki prac Zespołu zawarte w raportach grup roboczych potwierdziły, że rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego jest ściśle związane z ograniczaniem niskiej emisji i zanieczyszczenia powietrza, którego interdyscyplinarny charakter wymaga koordynacji działań między wieloma podmiotami administracji publicznej w obszarach ich właściwości, ponieważ dotyka problemowo działów budownictwo, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, mieszkalnictwo oraz zabezpieczenie społeczne, a także finansowania niezbędnych narzędzi i mechanizmów wsparcia.

Powołanie w dniu 16.03.2018 r. przez Premiera Mateusza Morawieckiego, Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów do spraw Programu „Czyste Powietrze” stanowi przesądzenie konieczności przeniesienia koordynacji wszystkich działań rekomendowanych w ramach Programu „Czyste Powietrze” na poziom ponad resortowy.

Minister Energii, mając na uwadze powołanie Pełnomocnika Rządu, jako koordynatora realizacji rekomendacji KERM z dnia 27 kwietnia 2017 r. pod nazwą: Program „Czyste Powietrze”, będzie działał w obszarze swojej właściwości tj. zaopatrzenia ludności w paliwa i energię elektryczną, w tym w obszarze ochrony odbiorcy wrażliwego w rozumieniu ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.

Minister Energii zlecił w ramach Programu Wsparcia Reform Strukturalnych UE wykonanie raportu w zakresie definicji ubóstwa energetycznego oraz modelu do badania i monitorowania ubóstwa w Polsce. Model pozwoli cyklicznie raportować stan ubóstwa energetycznego i oceniać skuteczność wdrażanych narzędzi wsparcia w ramach Programu Czyste Powietrze oraz identyfikować odbiorców wrażliwych energii, zagrożonych ubóstwem energetycznym i odpowiednio dla nich zaprojektować nowa formę pomocy w zapłacie rachunków za energię.

Zakończenie prac przewidywane jest jeszcze w 2018 r.