Nie ulega wątpliwości, iż konieczność ponoszenia wielokrotnie wyższych kosztów realizacji przedsięwzięcia bez jakiegokolwiek wsparcia inwestora z perspektywy generalnego wykonawcy (jak i podwykonawcy, czy dostawcy) skłania do refleksji co do dalszego sensu ponoszenia zwiększonych kosztów wykonywania robót budowlanych. Rosnące koszy bezpośrednie oraz pośrednie, pracownicy domagający się zmian wynagrodzenia w zawartych umowach o pracę, czy wpływ zmiany wysokości minimalnego wynagrodzenia lub wysokości minimalnej stawki godzinowej (określa to stosowne rozporządzenie) prowadzi do naruszenia ekonomicznej równowagi stron stosunku prawnego ustalonego na etapie ofertowania. Składana przez generalnego wykonawcę lub podwykonawcę oferta uwzględnia jedynie możliwe do przewidzenia okoliczności faktyczne i gospodarcze na dzień jej złożenia inwestorowi. W sytuacji, kiedy dochodzi do istotnej zmiany stosunków gospodarczych w wyniku okoliczności, na które generalny wykonawca nie ma wpływu, nie może on ponosić negatywnych konsekwencji wykonywania prac w odmiennych warunkach gospodarczych niemożliwych do przewidzenia.

JAK ZMIENIĆ DRAMATYCZNĄ SYTUACJĘ WYKONAWCÓW ROBÓT BUDOWLANYCH. WALORYZACJA WYNAGRODZEŃ
Nasi klienci coraz częściej na etapie negocjacji z zamawiającymi publicznymi spotykają się z odmową zmiany należnego im wynagrodzenia wskazanego w umowie – mimo przekonującego wykazania wzrostu cen (zob. wskaźnik inflacji), czy to w oparciu o analizy wewnętrzne, czy też analizy ekspertów zewnętrznych. Zamawiający publiczni – często w obawie przez narażeniem się na naruszenie dyscypliny finansów publicznych (lub braku funduszy przewidzianych w treści ustawy budżetowej) – unikają zmian umów w sprawie realizacji zamówień publicznych, powołując się na brak należytego wykazania wzrostu kosztów relacji inwestycji lub też brak wiedzy co do zmiany sytuacji gospodarczej w przyszłości, podnosząc argumentację, iż zmiana umowy lub waloryzacja wynagrodzenia może w perspektywie czasu sprawić, że wykonawca uzyska znaczne korzyści w przypadku odwrócenia negatywnego trendu na rynku, a zamawiający poniesie dodatkowe koszty. W takiej sytuacji rozwiązaniem problemu jest wprowadzenie do umowy lub zaktualizowanie (dostosowanie) istniejącej w umowie klauzuli waloryzacyjnej opartej na koszyku dóbr wykorzystywanych w toku realizacji umowy o roboty budowlane, usługi czy dostawy. Mechanizm ten pozwala na elastyczne kształtowanie wynagrodzenia wykonawcy, w szczególności reagując na wzrosty i spadki cen środków produkcji kluczowych dla danej inwestycji, zabezpieczając tym samym interesy obu stron zobowiązania – może on opierać się także o wykorzystywany powszechnie wskaźnik, na przykład wskaźnik inflacji.

Negatywne stanowisko Inwestora w kontekście aktualizacji wynagrodzenia, zmiany sposobu waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy lub wprowadzenia takiego mechanizmu sprawia, że generalny wykonawca pozostaje sam z powstałym problemem nierentowności danego zadania, zadając sobie pytanie, czy nie lepiej porzucić jego realizację w pewnym stopniu „oszczędzając” na braku konieczności jego dalszego wykonywania. Działanie takie w naszej ocenie wymagają szerokiej analizy, szczególnie w zakresie możliwych skutków prawnych takiego postępowania i zastosowania przez zamawiającego uprawnień wynikających z umowy czy ustawy. Dokonanie zmiany treści umowy, a w następstwie dokonanie waloryzacji wynagrodzenia jest bowiem działaniem dużo bardziej bezpiecznym w dłuższej perspektywie, w szczególności mając na uwadze postępujący wzrost cen materiałów w związku ze zmianą sytuacji gospodarczej.

W kolejnym artykule przybliżymy Państwu sposoby na skuteczną poprawę sytuacji ekonomicznej realizowanej umowy. Warto przy tym pamiętać, iż prawidłowo prowadzony proces negocjacji zmiany wynagrodzenia, nawet w sytuacji odmowy dokonania przez inwestora zmiany wynagrodzenia wykonawcy, może pozwolić na poprawę sytuacji generalnego wykonawcy w późniejszym postępowaniu sądowym (okres dłuższy), a przy spełnieniu odpowiednich kryteriów daje podstawę do odstąpienia przez wykonawcę od zawartej umowy z winy inwestora (okres krótszy).