Autorzy raportu „Gaz zakładnikiem geopolityki” wskazują, że silne uzależnienie większości państw członkowskich UE od gazu importowanego z Rosji było powodem, dla którego kraj ten mógł używać surowca jako środka nacisku i szantażu politycznego na Wspólnotę. W latach 2014–2019 całkowity import UE z Rosji wzrósł ze 125 mld m3 do 194 mld m3 w 2019 roku. Dopiero kolejne dwa lata przyniosły spadek – do 163 mld m3 w 2021 roku. Udział rosyjskiego surowca w imporcie do UE oscylował w latach 2014–2021 pomiędzy 40 a 50 proc. rocznie. Stąd też ograniczenie dostaw z kierunku wschodniego od razu doprowadziło do drastycznego wzrostu cen błękitnego surowca, a co za tym idzie także cen energii elektrycznej w państwach UE. To z kolei miało przełożenie na nienotowane od kilku dekad poziomy inflacji.

Najważniejsze dla skuteczności zaopatrzenia, zabezpieczenia dostępu do energii i zbudowania takiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, którego oczekujemy, jest dywersyfikacja. Nie ma dzisiaj lepszej strategii niż to, żeby nasz miks energetyczny był podzielony na wiele różnych elementów, wiele różnych źródeł dostaw energii i różnych paliw. To jest jeden z elementów, który dzisiaj w ramach aktualizacji polityki energetycznej będzie realizowany, i jest to z pewnością dobry kierunek. Natomiast w dłuższej perspektywie są to oczywiście czyste technologie, czyli energia odnawialna w połączeniu ze źródłami magazynowymi. Możliwość magazynowania na dużą skalę energii będzie tym, co będzie skutecznie eliminować i zastępować gaz w energetyce, ciepłownictwie, również przemyśle – podkreśla prezes DISE Energy.

Jak ocenia, przeprowadzone do tej pory inwestycje mające na celu dywersyfikację dostaw pozwoliły Polsce uniezależnić się od rosyjskiego gazu. Chodzi m.in. o budowę gazociągu Baltic Pipe, rozbudowę terminala LNG w Świnoujściu, budowę interkonektorów na granicy z Litwą, które otwierają dostęp do terminalu pływającego w Kłajpedzie, czy połączeń transgranicznych na południu kraju. To jednak nie oznacza, że sytuacja Polski – podobnie jak całej UE – jest komfortowa. W tym sezonie zimowym w uniknięciu kryzysu energetycznego dużą rolę odegrała łagodna zima, dzięki czemu możliwe było zapełnienie magazynów gazu. Kolejne sezony mogą być jednak wyzwaniem.

Wąskie gardła to jest rok 2023, 2024 i 2025, dlatego że nie jesteśmy w stanie uzyskać zakontraktowania i dostępu do takiej ilości gazu LNG w tym okresie, który wcześniej był już zakontraktowany, a nowe terminale LNG dopiero powstają. Te wysiłki, które ostatnio widać na rynku polskim, m.in. kontrakty, które Orlen zawarł z amerykańskimi dostawcami, będą skutkowały już od 2025 roku zapewnieniem nam dostaw. Ale tutaj też są pewnego rodzaju ryzyka związane przede wszystkim z ceną, bo będą to umowy długoterminowe oparte na indeksacji najprawdopodobniej do rynkowych warunków, a więc konkurencja globalna podaży i popytu, zwłaszcza z rynków azjatyckich, będzie również realnie wpływać na poziom cen w Polsce – ocenia Remigiusz Nowakowski.

Problemem dla bezpieczeństwa UE są wąskie gardła w zakresie zdolności przesyłowych pomiędzy poszczególnymi rynkami państw członkowskich. Oznaczają one wzrost ryzyka występowania znacznych niedoborów gazu w niektórych regionach. Druga kwestia to właśnie konieczność zawierania długoterminowych kontraktów oraz akceptacja wyższego poziomu cen gazu zza Atlantyku.

W Europie sytuacja jest trochę trudniejsza niż w Polsce, zwłaszcza jeśli chodzi o Niemcy. Tam trwa wyścig z czasem, jeśli chodzi o budowę nowych terminali pływających i udrożnienie możliwości przesyłu gazu między krajami. Na południu Europy mamy możliwość zakupów gazu i dostawy z kierunków afrykańskich, ale nie możemy go przesłać wyżej, ponieważ brakuje połączeń interkonektorów między krajami Europy Zachodniej z południa na północ. To wszystko wymaga dzisiaj jeszcze rozbudowy infrastruktury – podkreśla ekspert.

Autorzy raportu „Gaz zakładnikiem geopolityki” podkreślają, że przy założeniu dalszego braku dostaw z Rosji w tym i kolejnym roku trzeba się liczyć z ryzykiem niedoboru od 21–26 do 77–88 mld m3 gazu w całej UE. Zaspokojenie tego wolumenu z globalnego rynku LNG może się okazać bardzo trudne. Szacowane przez ekspertów nadwyżki globalnej podaży nad popytem na ten gaz mieszczą się pomiędzy 2 a 16 mld m3 w 2023 roku oraz między 5 a 10 mld m3 w 2024 roku.