Programy, w ramach których rozdysponowywane są środki krajowe na transformacje, częściowo korzystają z funduszy unijnych. Są one adresowane zarówno do osób prywatnych, jak i podmiotów gospodarczych. Przykładem programu, w ramach jakiego osoby indywidualne mogą uzyskać finansowanie, może być planowany Program Mój Prąd, oferujący wsparcie finansowe dla mikroinstalacji fotowoltaicznych. Podmiot indywidualny może otrzymać wówczas dofinansowanie instalacji fotowoltaicznej i pomp ciepła w formie bezzwrotnej dotacji. Innym rozwiązaniem jest Program Mój Elektryk, który wspiera zakup pojazdów elektrycznych, a kolejnym (mającym na celu ułatwienie poniesienia kosztów transformacji energetycznej) – planowany program Moja Energia Wiatrowa, przygotowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zakłada on wsparcie finansowe dla właścicieli gruntów, którzy planują zainstalować wiatraki na należącym do nich terenie. 

Aktualnie przygotowywane są również programy pomagające podmiotom gospodarczym ponieść koszty transformacji energetycznej. Przykładem może być niedawno uruchomiony Program Energia na Wsi. W jego ramach rolnicy prowadzący działalność gospodarczą, a także istniejące lub nowo powstałe spółdzielnie energetyczne, mogą uzyskać wsparcie finansowe w postaci dotacji i pożyczek. 

Obecnie trwa już przyjmowanie wniosków do programu FENX.01.01 Efektywność energetyczna, który oferuje nowe możliwości wsparcia dla dużych i średnich przedsiębiorstw w zakresie poprawy efektywności energetycznej oraz instalacji OZE. Program ten obejmuje szereg działań, takich jak: modernizacja budynków zakładowych, zwiększenie efektywności energetycznej procesów produkcyjnych, optymalizacja systemów obiegu mediów w zakładzie, usprawnienie ciągów transportowych oraz poprawa efektywności energetycznej systemów pomocniczych, w tym kotłowni, odzysku ciepła z procesów przemysłowych czy systemów oświetlenia. Ponadto, w ramach programu możliwe jest wsparcie finansowe na instalację urządzeń OZE oraz infrastruktury związanej z produkcją, magazynowaniem, tankowaniem lub transportem wodoru [3].

Uruchomienie naboru wniosków na działania związane z efektywnością energetyczną w ramach programu FENX01.01 planowane jest w okresie od 15 kwietnia 2024 do 24 czerwca 2024 roku. Przewidziana alokacja finansowa wynosi ponad 216 mln zł.

W ramach kolejnego planowanego programu – FENX.02.01 Infrastruktura Ciepłownicza – od 27 maja 2024 roku przedsiębiorcy oraz inne podmioty (w tym jednostki samorządu terytorialnego, spółdzielnie mieszkaniowe, dostawcy usług energetycznych) będą mogli składać wnioski o wsparcie na rozwój efektywnych sieci ciepłowniczych. Przewidziana alokacja finansowa na ten cel wynosi 800 mln zł, jednak możliwe jest zwiększenie tego budżetu. Nabór wniosków będzie trwał do 29 lipca 2024 roku [4]. 

Oprócz wcześniej wymienionych źródeł finansowania wyróżnić należy także dotacje klasyczne, kredyty bankowe oraz finansowanie prywatne, w tym te z zastosowaniem modelu ESCO. Coraz bardziej istotną rolę w finansowaniu zielonej energii odgrywają również papiery dłużne, zwłaszcza tzw. zielone obligacje, będące dłużnymi papierami wartościowymi finansującymi inwestycje w dobie transformacji energetycznej. 

Finansowanie bankowe

Kredyty bankowe stanowią popularną formę finansowania zielonych projektów, często wspieranych dodatkowo przez dotacje. Polskie banki oferują specjalne rozwiązania dla firm i osób prywatnych, które angażują się w zielone inwestycje. Te pożyczki często są udzielane na preferencyjnych warunkach, ponieważ projekty zielone mają zwykle wyższy potencjał zwrotu niż te bazujące na konwencjonalnej energii. Wynika to zarówno z unijnej taksonomii, jak i z faktu, że energia z odnawialnych źródeł jest często tańsza od tej z paliw kopalnych, takich jak węgiel czy gaz. Większość czołowych polskich banków wprowadziła aspekty zrównoważonego finansowania do swoich strategii biznesowych, oferując produkty finansowe związane z ekologicznymi inwestycjami. Dodatkowo, wiele z tych banków ma oddziały specjalizujące się w ekologicznym finansowaniu.

Sektor bankowości coraz bardziej uwzględnia emisyjność projektów w polityce kredytowej, co jest obserwowane zarówno na skalę światową, jak i europejską. Niektóre międzynarodowe banki w ogóle nie finansują projektów opartych na paliwach kopalnych.

Zielone obligacje 

Kolejnym zyskującym na popularności źródłem finansowania transformacji energetycznej są tzw. zielone obligacje. To specjalne narzędzia finansujące, generujące ustalony dochód, który przeznaczony jest na finansowanie projektów związanych z klimatem lub środowiskiem. Ich zadaniem jest wsparcie lub refinansowanie inwestycji, projektów, wydatków lub aktywów mających na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i ochronę środowiska.

Zielone obligacje zostały zdefiniowane w wytycznych ICMA Green Bond Principles i CBI Climate Bonds Standard. Ich definicja jest również zawarta w projekcie unijnego rozporządzenia dotyczącego europejskich zielonych obligacji. Kluczowym aspektem tego instrumentu jest określony cel wykorzystania środków. Pieniądze pozyskane z emisji muszą być przeznaczone na projekty o charakterze „zielonym”, jak to opisano w Ramach Emisji Zielonych Obligacji (Green Bond Framework). Zakres kategorii projektów, które mogą być finansowane przez takie środki, obejmuje w szczególności efektywność energetyczną, budownictwo, a także ekologiczne formy transportu. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie projekty, które spełniają szeroko zdefiniowane kategorie przez ICMA, kwalifikują się do finansowania poprzez emisję obligacji. To emitenci ustalają kryteria klasyfikacji projektów dla wszystkich kategorii w Ramach Emisji Zielonych Obligacji, a obecnie standardem jest opracowywanie tych kryteriów zgodnie z wytycznymi klasyfikacji Taksonomii UE.

Mimo że pierwsza emisja zielonych obligacji w Polsce miała miejsce już w 2019 roku, to od tamtej pory rynek tych usług rozwija się dość powolnie, generując stabilnie rosnący poziom wzrostu liczby emitentów. Z dużą dozą prawdopodobieństwa (biorąc pod uwagę inne państwa UE) należy stwierdzić, że w ciągu najbliższych lat oferta zielonych obligacji w Polsce znacząco się rozszerzy, umożliwiając łatwiejsze i bardziej korzystne wykorzystanie tego źródła finansowania.