Skutki zmiany pH gleby

W wyniku oddziaływania produktów spalania gleba ulega zakwaszeniu (SO2, SO3, NOx) lub alkalizacji (popioły, pyły z K2O, Na2O, CaO), co powoduje zmianę rozpuszczalność znajdujących się w niej metali i ich soli. W efekcie zmian pH może dojść do wymywania z gleby mineralnych składników pokarmowych roślin, co obniża wydajność plonów. Gorsze jest jednak uwolnienie zdeponowanych w glebie soli metali ciężkich. Ich śladowe ilości, mniej szkodliwe w nierozpuszczalnej formie, stają się niebezpieczne, gdy po rozpuszczeniu zostaną wchłonięte przez rośliny jadalne i dalszym łańcuchu trofi cznym ulegną kumulacji w organizmach zwierząt i ludzi lub przenikną do wód gruntowych. Zmiana pH gleby, przez jej zakwaszenie, hamuje również rozwój mikroorganizmów glebowych (fl ory bakteryjnej) oraz grzybów, co powoduje zachwianie równowagi symbiotycznej grzyby-drzewa oraz wymieranie dżdżownic. Grzyby mineralizują, a dżdżownice przetwarzają butwiejącą biomasę (liście, trawy, igły itd.) w mineralne środki pokarmowe roślin oraz w humus, który odgrywa ważną rolę w procesie glebotwórczym. Na rys. 1 przedstawiono wpływ pH gleby na rozpuszczalność niektórych związków chemicznych.

Osłabione działaniem kwaśnych deszczy i zamianą pH drzewa, zwłaszcza: jodła, świerk i sosna pospolita, są bardziej podatne na działanie szkodliwych owadów i grzybów pasożytniczych. Odporniejsze drzewa liściaste: buk, dąb szypułkowy i czerwony, brzoza, osika, wiąz, sosna czarna, grab, modrzew, klon i olcha szara, odczuwają również skutki zmiany pH, ale głównie poprzez wyginięcie grzybów i tym samym ograniczenie dopływu, w wyniku symbiozy z nimi, mineralnych składników pokarmowych.

Rekultywacja gleby w zniszczonych lasach iglastych lub osłabionych liściastych wymaga przeprowadzenia następujących zabiegów agrotechnicznych: wapnowania, wspomagającego nawożenia mineralnego, torfowania, nawożenia rozdrobnioną korą sosnową, przebudowy drzewostanu iglastego w liściasty i mieszany oraz wprowadzenia gatunków drzew szybko rosnących, które są bardziej odporne na zakwaszenie gleby.

Mniej powszechnym i raczej lokalnym zjawiskiem, ograniczającym się do bezpośredniego sąsiedztwa kotłów spalających biomasę, jest alkalizacja gleby, która powoduje przenawożenie ziemi i „wypalenie” roślin.

Kolejnym zagrożeniem spowodowanym przez produkty spalania są pyły pochodzące z elektrowni, za pośrednictwem których do gleby trafi ają również metale ciężkie (Cd, Cr, Cu, Fe, Hg, Ni, Pb, Zn) [6].

Odpady z przemysłu paliwowo-energetycznego

Odpady z przemysłu paliwowo-energetycznego to głównie MSO (mineralne surowce odpadowe) pierwotne, które są konsekwencją wydobycia, wzbogacania i przetwarzania kopalin oraz wtórne, które powstają w wyniku konwersji energii chemicznej paliw w energię użyteczną (cieplną i elektryczną). Udział węgla kamiennego i brunatnego w generowaniu MSO wynosi ok. 50% (ok. 35·106Mg/a) [5], rud metali nieżelaznych ok. 43%, a reszta jest przypisana górnictwu pozostałych surowców mineralnych.

MSO, które stanowią 90% wszystkich odpadów przemysłowych (w przemyśle paliwowo-energetycznym ok. 60%), dzielą się na następujące grupy:

• odpady górnicze (skały i ziemia, wydobyte podczas prac przygotowawczych do eksploatacji węgla kamiennego lub brunatnego, tzw. odpady wydobywcze, stanowią one ok. 6% ogólnej masy; oraz skała płonna wydobywana wraz z węglem);

• odpady przeróbcze (skała płonna, warstwy sprągowe, stropowe, przerosty pokładów węgla, piasek i inne wtrącenia mineralne, wydobyte razem z węglem i usunięte z niego w procesach wzbogacania), stanowią ok. 94% masy odpadów, dzielą się one na: gruboziarniste, drobnoziarniste i flotacyjne;

• odpady wtórne przetwórcze są bezpośrednio związane z energetyką konwencjonalną, gdyż są pozostałością po procesach przetwarzania paliw na inne ich formy (brykiety, koks, groszek) lub w energię użyteczną (popioły, żużle, pyły).

Możliwości zagospodarowanie odpadów przemysłu wydobywczo-paliwowego

Odpady związane z przemysłem wydobywczo-paliwowym i ich uciążliwość dla środowiska w świadomości społecznej negatywnie obciążają wizerunek również i energetyki konwencjonalnej, gdyż to głównie na jej potrzeby wydobywa się węgiel, ropę i gaz. Uciążliwość ekologiczna tych mineralnych odpadów pierwotnych, czyli skał płonnych, piasku, kamieni, wierzchniej warstwy ziemi itd. jest jednak niewielka, gdyż są one ekologicznie neutralne.