Niniejsza publikacja składa się z trzech części prezentujących trzy etapy działania wykonawców będących stroną umowy o roboty budowlane w realiach zmieniającej się gospodarki. Część pierwsza odnosi się do ogólnego opisu zmian gospodarczych wpływających na dezaktualizację założeń gospodarczych. W ramach części drugiej dokonamy opisu możliwych scenariuszy działania wykonawców w tych niesprzyjających warunkach. Część trzecia poświęcona jest procesowi negocjacji z inwestorem, w tym możliwości dokonania zmiany umowy, a szczególnie prawnym aspektom dopuszczalności jej zmiany, z uwzględnieniem stanowisk organów państwowych w tym zakresie.

Analizując najnowsze dane odnoszące się do cen produkcji budowlano-montażowej opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny we wrześniu br. (odnoszące się do sierpnia) możemy zauważyć istotny i postępujący wzrost cen w budownictwie od początku ubiegłego roku. Jak wynika z przytoczonego opracowania, wartość wskaźnika w zestawieniu z analogicznym okresem roku ubiegłego wzrosła o aż 13,8%. Analiza jednoznacznie wskazuje na postępujący wzrost rok do roku. Pewnego rodzaju iskierką nadziei może być wynik analizy wzrostu cen względem miesiąca poprzedniego, odnotowano bowiem spadek tej wartości do poziomu 0,8% (względem 1,4% odnoszącego się do wskaźnika z czerwca br.), jednak w dalszym ciągu mamy do czynienia ze wzrostem. Podobne wnioski daje nam nadal rosnący wskaźnik inflacji – obecnie osiągający poziom 17,9% (estymowany przez GUS).

STATYSTYKA A REALIA RYNKOWE
Powyższe wskaźniki to jedynie statystyczne odzwierciedlenie sytuacji rynkowej – zawierają pewnego rodzaju matematyczne zobiektywizowanie zjawiska kryzysu gospodarczego, z jakim zmagamy się w obecnych warunkach rynkowych. Jak można dowiedzieć się z wielu źródeł, a przede wszystkim doświadczyć empirycznie, ceny jednostkowe wielu dóbr – w tym szczególnie ceny nośników energii, w ostatnim czasie drastycznie wzrosły. Powyższe jest wynikiem m.in. niespodziewanego wybuchu wojny w Ukrainie. Tytułem przykładu można wskazać, że cena m3 oleju napędowego w hurcie wzrosła między 23 lutego 2022 r. z poziomu 4 731,00 PLN netto (PKN ORLEN) do poziomu 7 125,00 PLN netto (PKN ORLEN) na dzień 9 listopada 2022 r. (wzrost o ponad 50%). Należy odnotować, że w przypadku oleju napędowego ustanowiono w dniu 14 października 2022 r. – w sprzedaży hurtowej PKN ORLEN – rekord cenowy, osiągając cenę 7 519 PLN netto za m3 oleju napędowego – co dawało wzrost na poziomie 58% względem dnia poprzedzającego wybuch wojny w Ukrainie. Przedsiębiorcy realizujący umowy o roboty budowlane, aby nie generować przestojów i dotrzymać umówionych terminów, zmuszeni byli natomiast do ponoszenia zwiększonych wydatków nieustająco – niezależnie od wysokości cen jednostkowych paliw, nie mogli „przeczekać” najdroższego okresu, oczekując na niższe ceny jednostkowe. Galopujące ceny nośników energii nie pozostały bez wpływu na ceny innych usług i materiałów niezbędnych do zgodnego z przyjętą technologią realizacji robót wykonania obowiązków umownych. Cena oleju napędowego pozostaje jednym z głównych czynników kształtujących cenę jednostkową transportu drogowego, wykonywania robót ziemnych, dostaw materiałów czy transportu ekip budowlanych, a więc pozostaje jednym z najbardziej kosztotwórczych czynników wykonywania umowy.

WZROST CEN MATERIAŁÓW, KOSZTÓW POŚREDNICH ORAZ KOSZTÓW BEZPOŚREDNICH W PRAKTYCE
Wielu wykonawców niezależnie od poziomu ich współpracy z inwestorem (generalni wykonawcy, podwykonawcy, dostawcy) doświadczyło wpływu wspomnianych okoliczności generujących wzrost ponoszonych kosztów między okresem ofertowania a dniem faktycznej realizacji. Nadzwyczajny wzrost cen ma szczególny wpływ na założenia biznesowe wykonawców. Niejednokrotne pierwszą myślą, jaka przychodziła kadrze zarządzającej, było porzucenie realizacji umowy o roboty budowlane i zejście z budowy, co w krótkiej perspektywie pozwala ograniczyć koszty, w dalszej perspektywie skutkuje jednak koniecznością zmierzenia się z konsekwencjami prawnymi podjętych działań. Sugerowanym działaniem jest zmiana umowy pozwalająca uniknąć negatywnych dla wykonawcy konsekwencji swoich działań.