Kauczukowa historia

Z kauczukiem Europejczycy, spotkali się po raz pierwszy zaraz po przybyciu do Ameryki, widząc gry sportowe ówczesnych Indian, wykorzystujących coś w rodzaju dużej piłki zrobionej z tajemniczego materiału o niesamowitej sprężystości. To właśnie był kauczuk naturalny, który pozyskać można było jedynie ze specjalnych roślin ze strefy tropikalnej – roślin mających zdolność do przekształcania sacharozy w tajemniczą, lepką substancję zwaną lateksem- czyli wodnym roztworem kauczuku naturalnego.

W Ameryce Południowej najlepszą rośliną do pozyskania lateksu był kauczukowiec brazylijski, oryginalnie występujący jedynie w tamtejszych lasach tropikalnych, aczkolwiek trzeba zdać sobie sprawę ze specyfiki tych lasów i ogromnej bioróżnorodności amazońskiej dżungli. Szacowana gęstość występowania tych drzew na terenie jednego hektara oscylowała między 300 a 500 sztuk, dodatkowo porozrzucane były pomiędzy tysiącami innych drzew, krzewów i pnączy, a zbieranie lateksu nie było sprawą banalną i prostą. Poza samym wyborem czasu, który przypadał na porę suchą, oraz znalezieniem odpowiedniego drzewa pośród milionów innych, należało wykonać specjalistyczne nacięcia w kształcie litery V, zebrać spływające mleczko, a następnie jeszcze konieczne było specjalne stabilizowanie lateksu, żeby kauczuk nie był pokruszony.

Zapotrzebowanie

Oryginalnie autochtoniczni Indianie posiadali umiejętności doboru odpowiednich soków z innych amazońskich roślin, które dodawane do lateksu tworzyły elastyczny kauczuk, biali ludzie oczywiście tej technologii nie przejęli i musieli iść na twardo. I tak sam kauczuk opisał po raz pierwszy francuski biolog La Condamine ok. 1740 r., ale dopiero sto lat później, technologie w kierunku produkcji gumy (proces wulkanizacji) rozwinął Goodyear. Od tamtej pory wszystko potoczyło się jak lawina – guma zrewolucjonizowała nasze życie – przede wszystkim dała możliwość stosowania opon i niesamowicie podniosła komfort ówczesnych podróży.

Oczywiste jest więc, że zapotrzebowanie na kauczuk rosło niesamowicie szybko, a kraje i przedsiębiorcy, którzy posiadali kauczuk, od połowy XIX wieku zaczęli robić astronomiczne fortuny. Królem kauczuku była Brazylia – kauczukowiec naturalny rósł tylko w tamtych obszarach. Odpowiednikiem afrykańskich lasów równikowych w Kongo i Kamerunie była roślina o nazwie Landolfia, jednak w tym przypadku pozyskiwanie kauczuku było jeszcze trudniejsze, z uwagi na fakt iż, landolfia była rodzajem pnącza rosnącego wysoko na gałęziach innych drzew, więc nacinanie landolfii i zbieranie mleczka lateksowego było koszmarem.

W Brazylii zaczęto rozwijać całą gałąź tego przemysłu, która skupiona była w okolicach miasta Manaus, które w szybki sposób stało się ówczesnym światowym centrum konsumpcji (tzw. Belle Epoque 1890-1920). Dochody z eksportu kauczuku były tak wielkie, a zyski tak astronomiczne, że Manaus było jednym z pierwszych na świecie miast z elektrycznością, elektrycznym transportem miejskim (!), pełną kanalizacją oraz rozprowadzeniem wody, a na jego ulicach jako pierwsze jeździły nowe, luksusowe samochody.

Luksus

Duże obroty i duże zyski bowiem zawsze nierozerwalnie związane są z wystawnością i luksusem. Miasto Manaus znane jest, na przykład, z budynku opery – Teatro Amazonas (budowanej między 1884 a 1896). Opera w Manaus miała przyćmić wszystkie znane budynki europejskie, już sam projekt jest kopią mediolańskiej La Scali, jednak wystrój wnętrz jest bardziej ekskluzywny i oparty wyłącznie o importowane z Europy materiały. Na scenie występowali tam regularnie najlepsi światowi śpiewacy. Przez 30 lat Manaus było też centrum importu towarów luksusowych (coś jak Moskwa na początku obecnego wieku) i standardem była tu możliwość spróbowania najlepszych produktów z całego świata w manausańskich luksusowych restauracjach, oraz przystrajania żon i kochanek w najlepsze suknie i futra od światowych designerów z dodatkami biżuterii o astronomicznych cenach. Alternatywnie w Afryce, centrum produkcji kauczuku stało się Kongo zagarnięte przez belgijskiego króla Leopolda II.

Ten psychopatyczny władca, poprzez spektakularne oszustwa, kombinację zaprzyjaźnionych koronowanych głów oraz zwykłe i prozaiczne przekupstwa zamienił kraj zamieszkały przez kilkadziesiąt milionów ludzi w swój prywatny folwark i stał się prekursorem rządów totalitarnych. Ponieważ wszystko było nastawione na zysk, który następnie zamieniany był na luksusowe zachcianki Leopolda II, eksploatacja kauczuku w Kongo miała priorytet, a problem uciążliwości pracy z pnączami landolfii rozwiązano porywając rodziny tubylców – kobiety i dzieci i umieszczając je w obozach, jednocześnie wyznaczając kontyngenty kauczuku, które musieli dostarczać cotygodniowo mężowie, jeśli w ogóle ich rodziny miały przeżyć.

Terror i okrucieństwo było tak przerażające (do dziś zachowały się zdjęcia tysięcy Kongijczyków z poodcinanymi dłońmi), że w końcu opinia światowa wymusiła przekazanie Konga z rąk prywatnych do władz Belgii, co jednak nie rozwiązało samego problemu. Eksploatacja kauczuku w Kongo jest jedną z największych zbrodni ludobójstwa w historii ludzkości, jednak niewiele osob zdaje się o tym pamiętać spacerując na przykład po parku imienia Leopolda II tuż w okolicach budynków Komisji Europejskiej w Brukseli. Tak więc kauczuk przynosił i fortuny i nieszczęścia, działo się tak nieprzerwanie przez kilkadziesiąt lat, a najlepszy okres dla ówczesnych producentów to okolice 1900r – kiedy to 99,5% światowych dostaw pochodziło z rosnących dziko roślin, w większości kauczukowca brazylijskiego.

Więcej konradswirski.blog.tt.com.pl